Arsenik Zehirlenmesi

Tarihte arsenik

  • MÖ 3000’de keşfedildi. O tarihten itibaren başımızın belası olarak hayatımıza girdi:
  • İlkel çağlarda bakıra eklenerek bronz alaşımı elde edildi.
  • Çin tıbbında ilaç olarak kullanıldı
  • Batı tıbbında penisilin keşfedilmeden önce frengi olarak bilinen sifiliz tedavisinde kullanıldı
  • İngiltere’de Elizabeth döneminde bazı kadınlar ciltlerini beyazlatmak için sirke, tebeşir ve arsenik karışımını krem olarak kullandılar. Bu arsenik kullanımı cildin yaşlanmasını ve kırışmasını önlemeyi amaçlıyordu, ancak bir miktar arsenik kaçınılmaz olarak kan dolaşımına emildi. 
  • Amerika Birleşik Devletleri’nde Viktorya dönemi boyunca, gazetelerde ben ve sivilce gibi yüzdeki lekeleri gidermek için “arsenik cilt rengi kremi” reklamı yapıldı.
  • Zümrüt yeşili geçmişte arsenik bileşiklerinden elde ediliyordu. Bu renk pigmentlerin aşırı maruz kalan sanatçıların ve zanaatkarlarda ölüme sebebiyet veriyordu. Nitekim Beethoven de armonika çalgısındaki kurşun ağır metali boyası ile zehirlenip çoklu organ yetmezliğinden vefat etti.
  • 19. yüzyılda İtalya’da “miras tozu” olarak adlandırılırdı ve varisler hızla mirasa sahip olmak için ebeveynlerini arsenik ile zehirlerdi.
  • Arsenik kullanmı kocasını “kahvesine arsenik koyarak” zehirlemeye çalışan Rebecca Copin davasında olduğu gibi, 19. yüzyılda aile içi şiddet durumlarında yaygın bir cinayet tekniğiydi.
  • Çin İmparatorluğu’nda, arsenik trioksit ve sülfitler cinayetin yanı sıra kraliyet ailesi veya aristokrasinin üyeleri için idam cezası olarak kullanıldı. 

Arseniği nasıl alırız?

Arseniği vücudumuza gıdayla, suyla, havadaki gazı solumayla hatta temasla dahi alabiliriz. En önde gelen alım kaynakları; arsenikle kirlenmiş suyu içmek veya yıkanmak, tarım ilacı olarak arsenik kullanılmış pestisit artığı içeren sebze meyve tüketimi, mantar, kabuklu pirinç, böcek ilacı, site veya sokaklarda yerel yönetimce yapılan ilaçlamalar, büyük dip balıkları, kabuklu deniz canlıları, sigara, deri tabaklama, madencilik sayılabilir.

Arsenik nasıl zarar verir?

Arsenik, çok sayıda hücresel enzime bağlanıp, hücresel solunum denilen enerji üretim fabrikalarımızın kepenklerini indirir. Aynı zamanda yağların oksitlenmesineve DNA’da hasar yapıp kansere, hücrede hasar yapıp yaşlanmaya neden olan serbest radikal hasarına neden olur. 

Arsenik zehirlenme belirtileri nelerdir?

Erken dönemde halsizlik, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, zihin bulanıklığı, cilt döküntüleri, başağrısı, sarımsak kokusu, tükrükte artış, kalpte düzensiz atım, mide kanaması, kramp, ellerde ve ayaklarda uyuşma yapabilir. Kronik maruziyette ise vücuttan doğal yollarla atılımı mümkün olmadığı için %60’ı yağdan oluşan beynimizde birikerek nöropsikiyatrik yan etkilere neden olabilir:

  • Nöropsikiyatrik yan etkiler:
    • Alzheimer, demans
    • Zihin sisi
    • Parkinson
    • Otizm
    • Dikkat eksikliği hiperaktivite sendromu
    • Zeka geriliği
    • Nöropati
    • Anksiyete, panik
    • Depresyon
  • Aynı zamanda karaciğer, böbrek, bağırsak gibi detoks organlarında atılamadığı için birikip hasara neden olabilir. Örneğin suda çözünemediği için böbreklerde birikerek böbrek yetersizliği, ana detoks organı karaciğerde birikerek siroz, bağırsaklarda gaita ile atılamadığı için bağırsak ülseri yapabilir. 
  • Bunun haricinde endokrin organlarda birikerek özellikle kısırlık yapabilir; tüp bebek merkezlerinin sayısının son yıllarda artması da maalesef arsenik ve diğer ağır metal maruziyetimizin artması olabilir. 
  • DNA’da hasar yapıp mutasyona neden olarak kanserlere de yol açtığı kanıtlanmış bir gerçektir.
  • Metabolizması hızlı olan kalbe de girerek ani kalp ölümlerine neden olabilir.
  • En fazla da cilt ve cilt uzantısı olan saç tırnak dokusunda birikerek cilt kuruluğu, döküntüler, kaşıntı, saç dökülmesi, tırnak soyulması, kırılması vs yapabilir. Özellikle tırnaklarda Mee çizgileri, ciltte pigmentasyon artışı gibi koyulaşma ve avuç içi ile ayak tabanlarında hiperkeratoz denilen nasır benzeri kalınlaşmalar çok tipiktir.
  • Kemik iliğini baskılayarak kan üretiminde azalma

Ne kadar arsenik zehirler?

Aslında zehrin miktarı olmaz. İdeal olanı vücuda almamak konusunda imtina etmeliyiz. <0.05 mg / kg yutulması hafif mide bağırsak semptomlarına neden olabilir. > 1 mg / kg yutulması potansiyel olarak öldürücüdür. Artezyen suyundan kronik zehirlenme genellikle 10+ yıl sürer.

Arsenik zehirlenmesi düşünüldüğünde hangi tetkikler yapılmalı?

Kesin tanı arseniği göstermektir. Kanda bakılması sadece akut zehirlenmeyi gösterir ve önerilmez. Uzun süreli maruziyeti gösteren en iyi test idrarda arsenik ölçümüdür. 24 saatlik idrar daha iyi bir ölçüt olmasına rağmen sabah ilk idrarında spot olarak bakılması dahi yeterli olur. Aynı zamanda tam kan sayımı, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, arter kan gazı, tam idrar tetkiki, akciğer ve karın grafi (inorganik arsenik radyo-opaktır), EKG, EKO (kardiyomiyopati şüphesi varsa) komplikasyon varlığı için bakılmalıdır. 

Evde içme suyu yerine önlerinde kuyruğa girip bidon bidon eve taşıyan vatandaş risk altında mı?

İçme suyu yerine pet su içen insanlarda da su fabrikasyon işleminde revers osmosis, ultraviole ışınlar veya ozon ile dezenfekte edilse dahi beklemiş sularda maalesef yine mikroorganizmalar üremeye devam ediyor. Aynı zamanda pet şişelerin plastik içeriğinin vücutta uzun dönemli yaratacağı hasar da cabası. Damacana suların da yeterli hijyen koşullarıyla tüketicilere ulaştığı konusunda tereddütlerim var.

İçme sularından hangi hastalıklar bulaşır?

  • Arsenik, alüminyum, kurşun, kadmiyum gibi ağır metaller
  • Tifo, kolera, amip, dizanteri, hepatit A, hepatit E, solucan ve parazit yumurtaları
  • Pestisitler
  • Kanserojenler